
Grensoverschrijdend gedrag in de sport: wat moet je weten?
Grensoverschrijdend gedrag in de sport is vaak subtiel en komt in verschillende vormen voor. Zo blijkt uit onderzoek dat één op de vijf Vlaamse sporters vóór hun achttiende verjaardag te maken krijgt met seksueel grensoverschrijdend gedrag waarbij er een vorm van fysiek contact was. Zelfs meer dan de helft van de Vlaamse sporters krijgt te maken met psychisch grensoverschrijdend gedrag en nog eens de helft van de Vlaamse sporters komen vóór hun 18de verjaardag in contact met fysiek grensoverschrijdend gedrag. Grensoverschrijdend gedrag komt binnen de sport meer voor dan we denken.
Waar moet je als slachtoffer, club of federatie naartoe bij een geval? We maken je hieronder even wegwijs.
De verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag
Hier vind je enkele voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag:
- Psychisch grensoverschrijdend gedrag: een teamgenote chanteert een gymnaste om zichzelf terug te trekken uit de match.
- Seksueel grensoverschrijdend gedrag: iemand maakt ongepaste seksuele opmerkingen.
- Fysiek grensoverschrijdend gedrag: een trainer dwingt sporters om te trainen met een blessure.
- Verwaarlozing: een ouder legt zijn kind op om zich enkel nog te focussen op de sportcarrière en school te verwaarlozen.

Het is belangrijk om te onthouden dat deze vormen van grensoverschrijdend gedrag ook vaak in een gemengde vorm voorkomen. Zo komt fysiek grensoverschrijdend gedrag vaak samen voor met psychisch grensoverschrijdend gedrag.
Sommige gevallen van grensoverschrijdend gedrag zijn mild, andere zwaar tot heel zwaar. De nodige reactie zal steeds afhangen van de vorm en de ernst. Waar sommige zaken met een gesprek en opvolging kunnen worden opgelost, zullen bij andere zaken bijvoorbeeld een schorsing beter geschikt zijn.
Grensoverschrijdend gedrag is gedrag dat iemand een onveilig gevoel geeft. Het is gedrag waarbij de integriteit van het individu geschonden wordt.
Bij welke organisaties kan het slachtoffer zelf terecht?
First things first: het slachtoffer.
Het slachtoffer staat centraal. En die proberen we met zijn allen zo goed mogelijk verder te helpen. Maak vooraf heel duidelijk in jouw sportclub dat er een aanspreekpunt integriteit (API) is en dat iedereen melding kan maken van grensoverschrijdend gedrag, ook buitenstaanders. Maak ook duidelijk wat er precies verstaan wordt onder grensoverschrijdend gedrag en waarvoor ze bij de API terecht kunnen. Plaats dit bij voorkeur op de website en/of andere communicatiekanalen van jouw club.
Wanneer ze melding doen of jij merkt als sportclub iets op, hebben slachtoffers naast een correcte procedure vooral ook nood aan mentale ondersteuning doorheen dit proces.
1. Het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag
Iedereen die in contact komt met grensoverschrijdend gedrag in een context waarvoor de Vlaamse Gemeenschap bevoegd is, waaronder sport, kan een melding doen. Soms is de drempel nog te groot om melding te doen bij de API van de club. Het slachtoffer doet dit liever anoniem en dan kan het Vlaams Meldpunt een eerste algemeen aanspreekpunt zijn.
De medewerkers van het Vlaams Meldpunt luisteren naar het verhaal van de melder en geven informatie over de verschillende manieren waarop je een melding kan doen bij de gepast instantie. De psychologen bieden ook ondersteuning tijdens het meldingsproces. Verder kunnen de medewerkers je ook doorverwijzen naar andere professionele hulporganisaties zoals het CAW.
2. Andere hulporganisaties
Grensoverschrijdend gedrag binnen je sportclub: wat kan je doen?
Als je binnen je sportclub in aanraking komt met grensoverschrijdend gedrag, via een melding of je bent zelf getuige, is het belangrijk dat je als bestuur van een sportclub weet hoe je de situatie moet aanpakken en waar je advies kan inwinnen.
Aan de hand van een concrete case nemen we je mee door de stappen die je als sportclub kan nemen om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. Geen enkele case is exact hetzelfde. Heb je daarom vragen bij een specifieke case in jouw sportclub? Aarzel dan niet om contact op te nemen met de API van jouw sportfederatie.
Case: trainer Jonas kleineert zijn sporters
Jonas is trainer van een groep binnen zijn atletiekclub. Tijdens de trainingen blijkt hij zijn sporters vaak hard aan te pakken met kwetsende woorden. Zo roept hij geregeld tijdens de trainingen dat hij met zulke luie zwammen niks kan doen en spreekt hij zijn sporters aan met: "hey idioot, bende klojo's".
De sporters voelen zich gekleineerd en zich niet naar waarde geschat. Het viel ook al enkele mensen binnen de club op dat een aantal sporters de laatste tijd minder presteerden.
Een sporter die binnen een andere groep traint, is al getuige geweest van deze opmerkingen en heeft hiervan een filmpje gemaakt.

Stel: de sporters die slachtoffer zijn van de opmerkingen van trainer Jonas maken hiervan melding binnen je sportclub. Welke stappen kan je als sportclub zetten? Wij geven je een overzicht.
Stap 1: stel een gesprek voor met de club-API
Als bestuur van de club, is het eerst en vooral cruciaal om te luisteren naar de noden van de melder(s). Onderneem geen stappen waar de melder niet klaar voor is. Krijg je een melding binnen? Stel dan een gesprek voor met de club-API, het aanspreekpunt integriteit binnen je sportclub.
De club-API is een vrijwilliger in een sportclub die het eerste aanspreekpunt is voor iedereen om iets te melden wat de grenzen van henzelf of iemand anders overschreed.
De club-API bekijkt in onderling overleg welke stappen ondernomen kunnen worden op basis van de noden van de melder. Dit kan gaan om een gesprek met de sporters, de trainer of anderen. De club-API kan hierna ook vervolgstappen adviseren aan het bestuur. Ten slotte staat de club-API ook in voor de nazorg naar de melder toe.
Meer weten over de rol van club-API ›
Stap 2: vraag raad aan jouw federatie-API (indien nodig)
Elke federatie is verplicht om een API aan te stellen die de clubs ondersteunt. Hier vind je de lijst met federatie-API's.
Als bestuur van een sportclub kan je bij de federatie-API terecht als je binnen de sportclub geen aanspreekpunt integriteit hebt. Bovendien kan je als club-API ook advies vragen aan de federatie-API wanneer het bijvoorbeeld gaat om een complexe case of als je jouw aanpak gewoon even wil aftoetsen. De federatie-API kan de case in sommige gevallen ook overnemen als er bijvoorbeeld sprake is van belangenvermenging of wanneer de club-API de melder niet verder kan helpen.
Welke stappen kan je als sportfederatie ondernemen?
Stel, de case van trainer Jonas is terechtgekomen bij de federatie-API omdat er geen club-API is of omdat de club-API niet in staat is de case aan te pakken. Welke stappen kan de federatie-API nemen?
1. Case-ondersteuning bij Sportieq
Het is voor federatie-API's niet altijd gemakkelijk om te bepalen welke stappen ze moeten ondernemen bij een melding of tot waar hun rol als aanspreekpunt reikt.
Federatie-API's kunnen daarom terecht bij Sportieq voor case-ondersteuning. De case-ondersteuners van Sportieq luisteren naar het verhaal van de federatie-API en helpen hen bij het inschatten van de situatie en de te nemen stappen.
2. Nood aan Tuchtprocedure: Het Vlaams Sporttribunaal
We kijken even terug naar onze case. De club-API bracht de situatie in kaart: de club-API ging in gesprek met trainer Jonas over zijn kwetsende opmerkingen en ging ook in gesprek met andere sporters binnen de club. Uit de gesprekken blijkt dat trainer Jonas bij meerdere sporters zijn boekje te buiten ging en dat hij geen enkel schuldinzicht toont. Nadat de club-API de bevindingen teruggekoppeld heeft naar het bestuur, beslissen ze om raad te vragen aan de federatie-API.
Wanneer de federatie-API vindt dat een melding een formele afhandeling nodig heeft, kan via een melding bij het Vlaams Sporttribunaal overgegaan worden tot een tuchtrechtelijke procedure. Naargelang de situatie en betrokken situatie wordt deze procedure opgestart door het slachtoffer, meerdere slachtoffers of de betrokken sportfederatie. Ook de instantie waarbij de procedure wordt opgestart kan variëren. Maar in de meeste gevallen zal het Vlaams Sporttribunaal zo’n procedure opstarten.
Het Vlaams Sporttribunaal is een tuchtorgaan en behandelt tuchtklachten over onder andere grensoverschrijdend gedrag gepleegd door leden of aangestelden van sportorganisaties die zijn aangesloten bij het Vlaams Sporttribunaal.

Wordt grensoverschrijdend gedrag tuchtrechtelijk of strafrechtelijk aangepakt? Of nog op een andere manier?
Grensoverschrijdend gedrag neemt verschillende vormen aan. Dat maakt het niet altijd eenvoudig om te bepalen welk gevolg aan grensoverschrijdend gedrag wordt gegeven. Ook de context speelt hierbij een belangrijke rol. Hieronder vind je een overzicht tot welke vormen van aansprakelijkheid grensoverschrijdend gedrag kan leiden. Over het algemeen zullen enkel zware tot heel zware zaken van grensoverschrijdend gedrag een tucht- of strafrechtelijke vervolg krijgen.
- Strafrechtelijke aansprakelijkheid: het strafrecht is voor het grootste deel vastgelegd in het Strafwetboek. Wanneer grensoverschrijdend gedrag een overtreding van de strafwet inhoudt, kan dit leiden tot een strafrechtelijke veroordeling (bijvoorbeeld een geldboete of een gevangenisstraf).
- Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid: een vereniging zoals een sportfederatie legt gedragsregels op aan haar leden. Een overtreding van een dergelijke regel kan leiden tot een tuchtsanctie (bijvoorbeeld een blaam of schorsing).
Let op: een strafrechtelijke en tuchtrechtelijke aansprakelijkheid kunnen tegelijk voorkomen. Bijvoorbeeld: een sporter maakt zich schuldig aan exhibitionisme in de sportclub. Die kan zowel strafrechtelijk vervolgd worden wegens het misdrijf exhibitionisme, als tuchtrechtelijk gesanctioneerd worden omdat het gedrag een schending uitmaakt van de regels en de reglementen van de federatie.
- Burgerrechtelijke aansprakelijkheid: wanneer de overtreding van de strafwet en/ of de federatiereglementen ook schade heeft veroorzaakt, is het mogelijk dat de dader de schade moet vergoeden. Bij schade door een misdrijf zal het slachtoffer en/ of de sportclub zich burgerlijke partij moeten stellen voor de strafrechter of de dader zelf moeten dagvaarden voor de burgerlijke rechtbank. In een tuchtprocedures kunnen geen schadevergoedingen toegekend worden. Het slachtoffer zal de dader daarom (apart) voor de burgerlijke rechtbank brengen.
Bijkomende juridische informatie
- Contractueel geschil: de partijen bij een overeenkomst hebben een dispuut over de interpretatie of de uitvoering van het contract. Dit kan gebeuren omdat één van de partijen het contract niet of gebrekkig heeft uitgevoerd (een wanprestatie). Om een vergoeding te krijgen voor de schade die voortvloeit uit een wanprestatie, moet de partij die schade meent te lijden deze schade terugvorderen voor een burgerlijke rechtbank. Bijvoorbeeld: een sportclub geeft een trainer een wagen als deel van zijn vergoedingspakket en de trainer geeft op het einde van zijn contract de wagen niet terug. De sportclub zal een burgerlijke rechter moeten vatten om de wagen terug te krijgen en een schadevergoeding te krijgen.
- Buitencontractueel geschil: doet zich voor wanneer een partij schade meent te hebben door een andere partij wanneer deze twee partijen geen contract hebben met elkaar. Bijvoorbeeld: tijdens een tennismatch wil een speler harder serveren dan hij gewend is. Bij de opslag gaat het mis en vliegt het racket uit zijn hand tegen het hoofd van een dame die op het terrein naast hem een match speelt. De dame heeft zware verwondingen en moet geopereerd worden (medische kosten). De techniek van de verzekering zal een rol spelen en de beide federatie zijn in hoofde verplicht om een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid en lichamelijke ongevallen af te sluiten voor de aangesloten leden voor de dekking van activiteiten die de federatie en haar sportclubs organiseren.
Let op: contractuele en buitencontractuele geschillen vormen in regel geen tuchtzaak. Dit kan wel het geval zijn wanneer het schadeveroorzakende gedrag ook een inbreuk is op de regelementen van de federatie.
Contact
Heb je vragen of meer informatie nodig?
Contacteer Maud De Meyer via maud@vlaamsesportfederatie.be of 09 396 80 60
